logo

Praca ze studentem z chorobą psychiczną – poradnik

PORADNIK DLA PRACOWNIKÓW UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO – STUDENT Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI

 

PRACA ZE STUDENTEM Z CHOROBĄ PSYCHICZNĄ. O CO WARTO ZAPYTAĆ NA PIERWSZYCH SPOTKANIACH:

  • Na czym polega Pana/Pani choroba?
  • Co powinnam Pana/Pani zdaniem wiedzieć o tej chorobie, aby nasza komunikacja przebiegała sprawnie?
  • Czy jest Pan/Pani w kontakcie ze specjalistą w związku ze swoją chorobą?
  • Czy przyjmuje Pan/Pani leki, które mają wpływ na funkcjonowanie poznawcze?
  • Po czym będę mogła rozpoznać, że z uwagi na chorobę, Pana/Pani funkcjonowanie zaczyna ulegać pogorszeniu?
  • Czy w związku z chorobą ma Pan/Pani jakieś oczekiwania w stosunku do mnie i do naszej pracy?
  • Jakie komunikaty ze strony otoczenia, związane z chorobą są dla Pana/Pani wspierające?
  • Jakie komunikaty ze strony otoczenia, związane z chorobą są dla Pana/Pani przykre, czy drażniące?
  • Czy w związku z chorobą był Pan/Pani hospitalizowany? Jeśli tak, to jakie zachowania sprawiły, że pobyt w szpitalu był wskazany?
  • Czy kiedykolwiek miał Pan/Pani konflikty z prawem? Czy miewa Pan/Pani niekontrolowane wybuchy agresji?

Jeśli odpowiedź na powyższe pytanie jest twierdząca, warto rozważyć powzięcie dodatkowych środków ostrożności, jak na przykład pracę przy otwartych drzwiach lub w obecności asystenta dydaktycznego. Te dwa sposoby powinny zostać wzięte pod uwagę już na pierwszych spotkaniach. Dzięki temu można będzie ocenić, czy w relacji z daną osobą istnieje potrzeba wprowadzenia dodatkowych rozwiązań, aby czuć się komfortowo.

STARAJ SIĘ ZACHOWAĆ POSTAWĘ PEŁNĄ AKCEPTACJI DLA OSOBY CHOREJ. JEDNOCZEŚNIE ZADBAJ O SWOJE GRANICE INTERPERSONALNE, GDY POCZUJESZ, ŻE SĄ PRZEKRACZANE.

PAMIĘTAJ, ŻE „CHOROBY KSIĄŻEK NIE CZYTAJĄ” I U KAŻDEJ OSOBY Z DANĄ CHOROBĄ, FUNKCJONOWANIE I NASILENIE OBJAWÓW MOŻE BYĆ INNE

W MNOGOŚCI OBJAWÓW POSTARAJ SIĘ NIE TRACIĆ Z POLA WIDZENIA WYJĄTKOWOŚCI I ZASOBÓW DANEJ OSOBY

CZASAMI OBJAWY CHORÓB PSYCHICZNYCH SĄ TAK UCIĄŻLIWE DLA OSOBY, ŻE ZMAGA SIĘ ONA Z MYŚLAMI SAMOBÓJCZYMI

KROKI, KTÓRE NALEŻY PODJĄĆ, ABY URATOWAĆ KOMUŚ ŻYCIE W KRYZYSIE SAMOBÓJCZYM:

  1. WYKONANIE TELEFONU DO OŚRODKA INTERWENCJI KRYZYSOWEJ, JEŚLI W TOKU ROZMOWY OSOBA UJAWNIA, ŻE CHCE SIĘ ZABIĆ. NAJLEPIEJ DZWONIĆ OD RAZU DO DUŻYCH OŚRODKÓW (WIĘKSZA SZANSA KONTAKTU Z DOBRZE WYSZKOLONYM INTERWENTEM);
  2. .WEZWANIE KARETKI NA MIEJSCE TO NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE, JEŚLI W TOKU ROZMOWY OSOBA UJAWNIŁA, ŻE MA JUŻ KONKRETNY PLAN POPEŁNIENIA SAMOBÓJSTWA

 

1. SCHIZOFRENIA, STANY PSYCHOTYCZNE

JAK CZUJE SIĘ STUDENT?

  • Osoby zmagające się z psychozą odczuwają częsty dyskomfort, mogą żyć w ciągłym poczuciu zagrożenia, powodującym silne napięcie;
  • Urojenia powodują brak podatności na logiczną argumentację;
  • Objawy takie jak omamy wzrokowe, czy słuchowe (osoba widzi lub słyszy coś, czego nie ma) mogą znacząco obniżać koncentrację;
  • Omamy mogą sprawiać, że chory mówi sam do siebie, ale jak do niego podejdziesz i spróbujesz porozmawiać, jakaś część świadomości tej osoby da przestrzeń do rozmowy (poza ostrym napadem psychozy).

KIEDY OSOBA W PSYCHOZIE MOŻE STANOWIĆ ZAGROŻENIE DLA SIEBIE I/LUB OTOCZENIA?

  • Kiedy jest pobudzona psychoruchowo;
  • Kiedy werbalizuje urojenia o niebezpiecznej treści (np. że powinien zabić siebie, albo inną osobę).

ZE STATYSTYCZNEGO PUNKTU WIDZENIA OSOBY Z ZMAGAJĄCE SIĘ Z CHOROBAMI PSYCHICZNYMI NIE SĄ WIĘKSZYM ZAGROŻENIEM DLA OTOCZENIA, NIŻ OSOBY ZDROWE

CO MOŻESZ ZROBIĆ?

  • Nie potwierdzamy urojeń chorego (czasem jest taka pokusa, kiedy jesteśmy zniecierpliwieni rozmową, aby zgodzić się z urojeniami);
  • Bądź szczery, autentyczny (ja rozumiem, że Pani tak postrzega, ja widzę to inaczej, ludzie różnią się między sobą sposobem postrzegania świata);
  • Bądź taktowny (nie mów: „jesteś chory, wygadujesz bzdury, idź się leczyć”, powiedz: „martwię się o Ciebie, być może jakaś część Twojej świadomości potrzebuje pomocy lekarza”).

2. PTSD

JAK CZUJE SIĘ STUDENT Z OBJAWAMI PTSD?

  • Doświadczył albo był świadkiem wydarzeń zagrażających zdrowiu i życiu jego, lub jego bliskich;
  • Wspomnianym wyżej wydarzeniom towarzyszył intensywny lęk, bezsilność lub przerażenie;
  • Doświadczenie to skutkuje powstaniem urazu i powraca w natrętnych, powodujących cierpienie wspomnieniach, może pojawiać się w snach;
  • Działa lub odczuwa takie emocje, jakby wydarzenie powodujące uraz się powtarzało, doświadcza złudzeń, omamów i dysocjacyjnych epizodów reminiscencji (flashback).

PO JAKICH ZACHOWANIACH STUDENTA ROZPOZNASZ TE OBJAWY?

  • Wspomnienia urazowego wydarzenia pojawiają się na skutek skojarzeń np. z dźwiękiem, który miał miejsce podczas wypadku, napaści itp., może być to dźwięk karetki;
  • Skojarzenie może dotyczyć innych bodźców, jak np. kolor ubrania. Fakt, że masz żółtą bluzkę i np. sprawca wypadku w dniu zdarzenia tez miał taki kolor garderoby, może wywołać różne nieprzyjemne reakcje u osoby z PTSD;
  • Czasami objawem PTSD może być niespodziewana agresja, kiedy np. część Twojej garderoby skojarzy się osobie z PTSD z ubraniem napastnika, może wywołać to niekontrolowaną potrzebę chronienia siebie.

JAK MOŻESZ POMÓC?

  • Jeśli student podzieli się z Tobą informacją o PTSD, podziękuj za zaufanie i wspólnie spróbujcie ustalić jaką pomoc możesz mu zaoferować;
  • Możesz zapytać, który moment prowadzonych przez Ciebie zajęć jest dla tej osoby najtrudniejszy, jeśli jest to np. odpowiadanie na forum grupy, możesz tymczasowo z tego zrezygnować. Zapytaj o najbardziej komfortową formę uczestnictwa w zajęciach;
  • Jeśli prowadzisz zajęcia w godzinach porannych, a osoba z PTSD ma problem ze wstawaniem z uwagi na zaburzenia rytmu dobowego, możecie umówić się na konsultacje o późniejszej godzinie;
  • W miarę możliwości podziel wymagany materiał na zaliczenie na mniejsze partie;
  • Jeśli dostrzegasz objawy, mogące wskazywać na PTSD u studenta, ale nie masz tej pewności, możesz powiedzieć, że się o niego martwisz, bo coś zmieniło się w Jego zachowaniu;
  • Przekaz informację o działaniu Punktu Pomocy Psychologicznej US, w którym jest możliwość konsultacji ze specjalistą pracy z traumą;
  • Poinformuj o możliwości skorzystania z indywidualnego toku studiów.

3. EPIZODY MANII, MANIA W PRZEBIEGU CHOROBY AFEKTYWNEJ DWUBIEGUNOWEJ

JAK SIĘ CZUJE STUDENT Z CECHAMI MANII:

  • Ma podwyższony nastrój, rozpiera go energia, bywa wesołkowaty lub drażliwy;
  • Posiada małe zapotrzebowanie na sen;
  • Cechuje go bezkrytyczny stosunek do swoich wypowiedzi;
  • Z uwagi na przyspieszony tok myślenia, tzw. „gonitwę myśli” przejawia trudności ze zwerbalizowaniem swoich myśli;
  • Ma poczucie zwiększonej aktywności, siły życiowej, przekonanie, że „może, umie wszystko”, „wszystko mu wolno”;
  • Postawa wielkościowa – nieadekwatne do rzeczywistości poczucie własnej siły, mocy, bycia kimś bardzo ważnym, o istotnym znaczeniu społecznym czy politycznym.

JAK SIĘ ZACHOWUJE?

  • Pobudzenie psychoruchowe, co może utrudniać nawiązanie kontaktu;
  • Mówi dużo, szybko i bez logicznego związku, przeskakuje z tematu na temat, tzw. „sałatka słowna”;
  • Nietakt towarzyski;
  • Podejmowanie niebezpiecznych, ryzykownych zachowań, decyzji, których później osoba żałuje;
  • Skłonność do konfliktów, agresji, wdawania się w bójki;
  • Wybujałe zachowania seksualne;
  • Nadmierne, nieprzemyślane wydatki;
  • Zwiększona potrzeba twórczości, kreatywności;
  • Ryzyko nadużywania substancji psychoaktywnych;
  • Podejmowanie niekorzystnych zobowiązań finansowych.
  • Zwiększonemu chorobowemu bezkrytycznemu poczuciu własnej siły i możliwości może towarzyszyć chęć realizowania swoich potrzeb natychmiast, bez zwłoki. Wówczas tłumaczenie, zakaz czy brak zgody ze strony osób z otoczenia, na podjęcie tych czynności może wywołać drażliwość, gniew, a nawet agresję;
  • Czasami w manii drażliwy, gniewliwy nastrój może się pojawiać „sam z siebie”, bez żadnej przyczyny. Może mu towarzyszyć agresja słowna lub czynna wobec innych osób czy przedmiotów z otoczenia, a także autoagresja;
  • Zwiększone ryzyko myśli i tendencji samobójczych, szczególnie niebezpieczne w nastroju drażliwym, gniewliwym.

JAK MOŻESZ POMÓC?

  • Jeśli student podzieli się z Tobą informacją o manii, podziękuj mu za okazane zaufanie, spróbujcie wspólnie ustalić jak możesz mu pomóc;
  • Nie traktuj ewentualnych obraźliwych uwag personalnie, ale postaraj się oddzielić osobę od choroby. Jednocześnie stawiaj granice, mów otwarcie na jakie słowa, zachowania, nie masz zgody. Postawa względem osoby zmagającej się z epizodami manii może być sporym wyzwaniem dla Twojej cierpliwości;
  • Wezwij odpowiednie służby jeśli poczujesz, że zagrożone jest życie Twoje, studentów, czy osoby chorej. Nie czekaj, aż pobudzenie psychoruchowe przybierze na sile, reaguj, kiedy poczujesz taką potrzebę;
  • Możesz zapytać, która część prowadzonych przez Ciebie zajęć jest dla tej osoby najtrudniejsza i wspólnie ustalić, co może poprawić taką sytuację;
  • W miarę możliwości podziel zaliczenie na mniejsze etapy, partie materiału itp. jeśli zachodzi taka potrzeba;
  • Jeśli widzisz objawy mogące wskazywać na manię u studenta, ale nie masz tej pewności, możesz powiedzieć, że się o niego martwisz, bo coś zmieniło się w Jego zachowaniu. Zachęć do kontaktu ze specjalistą;
  • Przekaz informację o działaniu Punktu Pomocy Psychologicznej US, zachęć do kontaktu z lekarzem rodzinnym i/lub psychiatrą;
  • Poinformuj o możliwości skorzystania z indywidualnego toku studiów.

4. ZABURZENIA LĘKOWE

JAK SIĘ CZUJE STUDENT Z NAPADAMI PANIKI?

  • Serce bije mu bardzo szybko;
  • Oblewa go pot;
  • Czuje suchość w gardle;
  • Czuje, że nie może zapanować nad oddechem;
  • Odczuwa zagrożenie życia i zdrowia;
  • Wstydzi się, że skupia na sobie uwagę zachowaniem, które ocenia jako odbiegające od normy;
  • Jest zagubiony, zdezorientowany (często silnemu napadowi lęku towarzyszą zawroty głowy, uczucie, że za chwilę może zemdleć, lub stracić panowanie nad sobą).

JAK MOŻESZ POMÓC?

  • Nie oceniaj;
  • Okaż zrozumienie;
  • Zachowaj spokój;
  • Zaproponuj przemieszczenie się w odosobnione miejsce, aby zmniejszyć poczucie dyskomfortu związanego z wystawieniem na widok publiczny;
  • Podążaj za potrzebami studenta.

JEŚLI TEGO POTRZEBUJE, MOŻESZ:

  • Zapytać, czy otworzyć okno;
  • Przynieść coś do picia;
  • Pójść po ręcznik zwilżony zimną wodą (zimny okład na kark może pomóc);
  • Zaproponować pomoc w wyrównaniu oddechu;
  • Przynieść papierową torebkę, aby zatrzymać hiperwentylację;
  • Zapytać, czy zadzwonić do kogoś bliskiego, kto pomoże się uspokoić;
  • Zapytać, czy jest dla niego pomocne odwracanie uwagi, np. przez liczenie kasetonów na suficie albo przejeżdżających za oknem samochodów;

JEŚLI NAPADU NIE UDAJE SIĘ OPANOWAĆ POWYŻSZYMI METODAMI POINFORMUJ, ŻE WIDZISZ POTRZEBĘ WEZWANIA KARETKI

JEŚLI ZASTOSOWANE PRZEZ CIEBIE METODY ZADZIAŁAJĄ, STUDENT SIĘ USPOKOI, MOŻESZ ZAPYTAĆ, CZY KORZYSTA ZE WSPARCIA PSYCHOLOGICZNEGO. JEŚLI NIE, POINFORMUJ O DZIAŁANIU PUNKTU POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO

5. DEPRESJA

JAK CZUJE SIĘ STUDENT W DEPRESJI?

  • Jest smutny, przygnębiony, przytłoczony bezsilnością;
  • Nie ma motywacji do działania, dokucza mu poczucie pustki i bezsensu;
  • Ma problemy z koncentracją uwagi i pamięcią;
  • Odczuwa brak energii;
  • Wybudza się wcześnie rano i nie może zasnąć;
  • Może mieć myśli samobójcze;
  • Ma negatywny obraz siebie, świata i innych ludzi;
  • Wstydzi się tego, z czym się zmaga;
  • Łatwiej się irytuje, zmaga się z poczuciem winy;
  • Odczuwa bezradność (nie widzi rady, sposobu, na rozwiązanie swoich problemów);
  • Zmaga się z bezsilnością (nie ma siły na rozwiązanie swoich problemów);
  • Zmaga się z poczuciem beznadziei (przyszłość widzi w czarnych barwach, bez szans na poprawę).

JAK MOŻESZ POMÓC?

  • Jeśli student podzieli się z Tobą informacją o depresji, podziękuj za zaufanie, spróbujcie ustalić jak możesz mu pomóc;
  • Nie zadawaj kilku pytań naraz;
  • Staraj się zadawać pytania zamknięte, na które student może odpowiedzieć: tak lub nie;
  • Nie terapeutyzuj (nie próbuj dociekać przyczyn choroby: „Masz jakiś pomysł, dlaczego Ciebie ta choroba spotkała”?);
  • Nie mów: „myśl pozytywnie”, „weź się w garść”;
  • Nie aktywizuj na siłę (bierna postawa studenta w depresji wynika z rozregulowania neuroprzekaźników, a nie z lenistwa, czy złej woli;
  • Nie mów: „no uśmiechnij się”, to tak, jakby powiedzieć osobie ze złamaną nogą, żeby zatańczyła;
  • Możesz zapytać, który moment prowadzonych przez Ciebie zajęć jest dla tej osoby najtrudniejszy, jeśli jest to np. odpowiadanie na forum grupy, możesz tymczasowo z tego zrezygnować. Zapytaj, jaka forma będzie dla niej na ten moment najbardziej komfortowa;
  • Jeśli prowadzisz zajęcia w godzinach porannych, a osoba z depresją ma problem ze wstawaniem z uwagi na zaburzenia rytmu dobowego, możecie umówić się na konsultacje o późniejszej godzinie;
  • W miarę możliwości podziel zaliczenie na mniejsze partie materiału itp.;
  • Jeśli widzisz objawy, mogące wskazywać na depresję u studenta, ale nie masz tej pewności, możesz powiedzieć, że się o niego martwisz, bo coś zmieniło się w jego zachowaniu;
  • Przekaz informację o działaniu Punktu Pomocy Psychologicznej US;
  • Poinformuj o możliwości skorzystania z indywidualnego toku studiów.

ŹRÓDŁA I MATERIAŁY EDUKACYJNE

Góra